Είδαμε την παράσταση ‘Χορεύετε;’ στο Θέατρο Αλκμήνη
Με την αφορμή των αργυρών γάμων της βασίλισσας Όλγας, ο Αβέρωφ ίδρυσε το 1896, ως δώρο προς τη βασίλισσα, τις σωφρονιστικές φυλακές ανηλίκων, το λεγόμενο Αβερώφειο Εφηβείο, που στην πορεία μετατράπηκε σε φυλακή και, στα χρόνια της Κατοχής και του Εμφυλίου, σε τόπο φυλάκισης πολιτικών κρατουμένων – οι δοσίλογοι και συνεργάτες των Γερμανών αντικαταστάθηκαν από γυναίκες, που οι ίδιες είχαν φιλικά αισθήματα προς το Κομμουνιστικό Κόμμα ή οι οικείοι τους συμμετείχαν, ως στρατιώτες του ΔΣΕ, εναντίον των κυβερνητικών δυνάμεων. Πολύ συχνά φυλακίζονταν μαζί με τα ανήλικα παιδιά τους και, στην πλειοψηφία τους, ήταν νεαρής ηλικίας και συγκεντρωμένες από την ύπαιθρο – στις Φυλακές Αβέρωφ βρίσκονταν ως μελλοθάνατες ή με βαριές ποινές κάθειρξης, αποδιδόμενες από τα “στημένα” στρατοδικεία, που δε δίσταζαν μπροστά στην κάθαρση από τον υποτιθέμενο εθνικό κίνδυνο, να διατάζουν εκτελέσεις ακόμη και ανηλίκων (που η μόνη σχέση τους με όλο αυτό ήταν η δράση των γονιών τους…). Όμορφα χρόνια… έτσι τα περιγράφουν κάποιοι, που αδυνατούν να συλλάβουν τη βαρβαρότητα και δίνουν ως άλλοθι μια εμφύλια διαμάχη….
Η παράσταση “Χορεύετε” στο θέατρο Αλκμήνη είναι βασισμένη στο βιβλίο της ηθοποιού Ολυμπίας Παπαδούκα, “Γυναικείες Φυλακές Αβέρωφ”, μια προσωπική μαρτυρία, καθώς υπήρξε “φιλοξενούμενή” τους από το 1948 έως το 1952. “Ανταμείφθηκε” για την ιδεολογία της και τη δράση της απέναντι σε κατακτητές και συνεργάτες τους, που μετά την απελευθέρωση της Αθήνας, αντί να δικαστούν για τα εγκλήματά τους, έλαβαν χάρη και αναγορεύτηκαν σε πατριώτες που θα συνέδραμαν στην αποφυγή του κινδύνου από τον Κόκκινο βορρά…
Η ομάδα Αντάμα παίρνει το βιβλίο και στήνει μια παράσταση μνήμης σε όλες αυτές τις γυναίκες που βρέθηκαν στην ίδια κατάσταση, πολλές φορές μην έχοντας γνώση, λόγω ελλειπούς παιδείας, της σημασίας αυτών για τα οποία κατηγορούνταν. Με 4 ηθοποιους, μια χορεύτρια και έναν μουσικό επί σκηνής, ξετυλίγουν ένα κουβάρι ιστοριών και αναμνήσεων.
Ένα νέο κορίτσι βρίσκεται σε ένα εγκαταλειμμένο δωμάτιο (πιθανόν το ονειρεύεται, αφού δεν υπάρχει πλέον το κτήριο των φυλακών) και βρίσκει ένα ημερολόγιο-βιβλίο που αφορά στις Γυναικείες Φυλακές Αβέρωφ και διαβάζει κομμάτια από την καθημερινότητα των κρατουμένων. Τα πνεύματα εκείνων των γυναικών αναδύονται από τον ύπνο τους και στήνουν έναν δικό τους χορό, γύρω από τη νεαρή επισκέπτρια. Τα λόγια του βιβλίου βγαίνουν σαν προσωπικές ιστορίες από τα στόματά τους, δείχνοντας στους θεατές, που δεν γνωρίζουν την ιστορία, μια μελανή σελίδα της ιστορίας, που όσο κι αν δεν αναφέρεται σχεδόν πουθενά, δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει…
Ένα δυνατό και ταυτόχρονα σκληρό θέαμα, τόσο από οπτικής απόψεως, όσο ως προς το περιεχόμενο, για τις εικόνες που δημιουργεί, σε μας που ζούμε 70 χρόνια μετά και έχουμε μια άλλη προσέγγιση για τη γυναίκα και την αξία της. Η σκηνοθετική προσέγγιση της Δανάης Κατσαμένη, με τη χρήση στοιχείων που βλέπουμε σε σύγχρονες παραστάσεις χορού, αλλά και σωματικού θεάτρου, δημιουργεί μια ιδιαίτερα συναισθηματική φόρτιση, που δύσκολα δεν θα αγγίξει τον θεατή. Πολύ σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση αυτής της ατμόσφαιρας, παίζει η συμμετοχή της ζωντανής μουσικής, που συνέθεσε για την παράσταση ο Δημήτρης Ανδρονιάδης (που βρίσκεται επί σκηνής), με τη χρήση synthesizer και υπολογιστή, η οποία, μετά το κείμενο, είναι το δυνατό στοιχείο του έργου.
Όλα τα παραπάνω δεν ελαχιστοποιούν την ερμηνεία των 5 ερμηνευτών – Δανάη Αλυσανδράτου, Κατερίνα Καϊμά, Γεωργία Καούκη, Ειρήνη Λιγάτου, Βιβή Τάγαρη – τις οποίες θεωρώ ως ένα σώμα και δεν ξεχωρίζω καμία, γιατί κάτι τέτοιο θα ήταν άδικο για τις υπόλοιπες. Δώσανε τον καλύτερό τους εαυτό, σε μια πολύ συναισθηματικά φορτισμένη παράσταση, λόγω του γεγονότος ότι στο κοινό υπήρχε η κυρία Μαρία Σιδέρη, τρόφιμος και αυτή των φυλακών την περίοδο 1947 – 1951 (το έγκλημά της ήταν πως, παρότι φιλικά προσκείμενη σε μια πατριωτική οργάνωση, ένιωθε συμπάθεια για τους κομμουνιστές συμπολίτες της, στην Κοζάνη όπου και ζούσε, 17 χρονών κοπέλα τότε….). Η κυρία Πετρίδου σηκώθηκε από τη θέση της, μετά το τέλος της παράστασης, και μας μίλησε για την προσωπική της ιστορία και τα όσα δεινά πέρασε από τους βασανιστές της εκεί. Στα 94 πλέον η ίδια, δεν μπορεί να σβήσει τη φρίκη από το μυαλό της και η περιγραφή για το πώς οι δεσμοφύλακες τής καταστρέψαν τα δάχτυλα των χεριών, με το κοινό να βλέπει ζωντανά την εικόνα (δάχτυλα που μοιάζουν επίπεδα και από άλλο πλάσμα κι όχι άνθρωπο…), ήταν το αποκορύφωμα της συγκίνησης για όλους που παραβρεθήκαμε στην παράσταση.
Για την αξία του να υπάρχουν παραστάσεις ή εκδηλώσεις που να υπενθυμίζουν την ιστορική μνήμη και να διδάσκουν στους νεότερους, που πιθανώς γοητεύονται από διηγήματα που δίνουν μια “πατριωτική” εικόνα, δεν νομίζω πως υπάρχει κάποιος νοήμων άνθρωπος, που μπορεί να το αμφισβητήσει. Ειδικά αυτήν την περίοδο, που οι συνθήκες έχουν χωρίσει ξανά τον κόσμο σε ομάδες και η καταπίεση, λόγω της πανδημίας και της οικονομικής στενότητας, δεν αποτελεί καλό “οδηγό” και επιπλέον υπάρχουν δεκάδες περιστατικά με θύματα γυναίκες (που ευτυχώς καταγγέλλονται και δημοσιοποιούνται), μια παράσταση όπως το “Χορεύετε;”, αυτός ο χορός με τον θάνατο και τον πόνο τόσων γυναικών στις Φυλακές Αβέρωφ, είναι ακριβώς αυτό που χρειαζόμαστε – μια γέφυρα που μας συνδέει με το παρελθόν και να θυμίζει τις πιο σκοτεινές και άθλιες σελίδες του, που θα βοηθήσει να προχωρήσουμε με περισσότερη γνώση σε ένα μέλλον που πρέπει να είναι ακόμη καλύτερο από το σήμερα, στην πράξη κι όχι στα λόγια.
Περισσότερα εδώ.
Θοδωρής Κ., Οκτωβριος 2021
