Είδαμε την παράσταση ‘Οιδίπους Τύραννος’ στο Θέατρο Βράχων ‘Μελίνα Μερκούρη’
Σε μια βραδιά για φίλους, τα Θεατρικά Δρώμενα ΙΑΣΜΟΣ, παρουσίασαν στο Θέατρο Βράχων την παράσταση «Οιδίπους Τύραννος» του Σοφοκλή, ένα έργο το οποίο γράφτηκε μεταξύ του 430-425 π.Χ. και θεωρείται η κορυφαία στιγμή του Σοφοκλή στην τέχνη. Ένα έργο, στο οποίο το αναπόδραστο της μοίρας αποτελεί και το κυρίαρχο μήνυμα.
∞
Ο μύθος εκτυλίσσεται στην πόλη της Θήβας, βασιλιάς της οποίας είναι ο Οιδίπους, ο οποίος, ερχόμενος από την Κόρινθο, έλυσε το αίνιγμα της Σφίγγας και ανέβηκε στον θρόνο, όταν ο προηγούμενος βασιλιάς της πόλης, ο Λάιος, δολοφονήθηκε μυστηριωδώς.
Καιρό μετά την ενθρόνισή του, η πόλις μαστίζεται από μια καταστροφική επιδημία, οι γέροντες κρίνουν ότι υπαίτιος για αυτήν την κατάσταση είναι ο δολοφόνος τους Λάιου και ζητούν από τον Οιδίποδα να τον αναζητήσει και να τον τιμωρήσει, προκειμένου να πάψει ο λοιμός.
Έτσι, ο Οιδίπους ξεκινά την έρευνα για να εντοπίσει τον δολοφόνο, στέλνοντας στους Δελφούς τον αδελφό της γυναίκας του Ιοκάστης, τον Κρέοντα, προκειμένου να λάβει χρησμό, σχετικά με το ποιος είναι ο δολοφόνος του Λάιου.
Όμως, το αποτέλεσμα της αναζήτησης θα τον οδηγήσει στην τραγική αλήθεια. Μια αλήθεια, η οποία σχετιζόταν με έναν παλιότερο χρησμό των Δελφών, ότι ο Οιδίπους θα σκοτώσει τον πατέρα του και θα παντρευτεί τη μητέρα του.
Τον Οιδίποδα, προκειμένου να μην επαληθευτεί ο χρησμός, οι γονείς του, Λάιος και Ιοκάστη, μόλις γεννήθηκε, τον πέταξαν κάπου στον Κιθαιρώνα, όπου εκεί τον βρήκε ένας βοσκός, τον έδωσε σε έναν άλλο βοσκό κι έτσι το μωρό κατέληξε στην Κόρινθο. Οι άτεκνοι και άρα χωρίς διάδοχο βασιλείς της Κορίνθου, Πόλυβος και Μερόπη, τον μεγάλωσαν σαν δικό τους παιδί, χωρίς να του αποκαλύψουν ποτέ την αλήθεια. Μεγαλώνοντας ο Οιδίπους, μαθαίνοντας για τον χρησμό και, προκειμένου να τον αποφύγει, εγκατέλειψε το παλάτι του στην Κόρινθο και βρέθηκε στη Θήβα.
Η αλήθεια που οι Θεοί γνωρίζουν, αλλά ο θνητός την αγνοεί, είναι ότι ο Οιδίπους, στον δρόμο προς τη Θήβα, σκότωσε τον πατέρα του, Λάιο, αγνοώντας την ταυτότητά του και στη συνέχεια ο λαός, για να τον ευχαριστήσει που έλυσε το αίνιγμα, του έδωσε ως σύζυγο τη χήρα γυναίκα του δολοφονημένου βασιλιά τους, την Ιοκάστη.
Διότι η μοίρα παίζει τα δικά της παιχνίδια, με τους δικούς της κανόνες και ακολουθεί τη προδιαγεγραμμένη ρότα της.
Κι έτσι ο Οιδίπους, στην αναζήτηση του δολοφόνου, γίνεται πότε διώκτης και πότε διωκόμενος, μόνο που δεν γνωρίζει ακόμη ότι και τους δύο αυτούς ρόλους τους παίζει ο ίδιος, μιας και όσο κι αν προσπάθησε να ξεφύγει από τον χρησμό, τελικά θα βρεθεί αντιμέτωπος με το πεπρωμένο του και με τον ίδιο του τον εαυτό, ανακαλύπτοντας την ανήκουστη αλήθεια.
Με μια τραγική κλιμάκωση κι ένα ανελέητο παιχνίδι της λογικής και του πεπρωμένου, ο μύθος εκτυλίσσεται για να ολοκληρωθεί με τον απαγχονισμό της Ιοκάστης και την τύφλωση του Οιδίποδα από το δικό του χέρι.
∞
Σήμερα, ο Γιώργος Μπλάνας μεταφράζει με σεβασμό το πρωτότυπο κείμενο και ο Σίμος Κακάλας, με τρόπο τελετουργικό, σκηνοθετεί όλη την ομάδα των ηθοποιών. Το λιτό σκηνικό (ένα ξύλινο χαμηλό πατάρι, σε σχήμα Π), του Γιάννη Κατρανίτσα, δημιουργεί τον απαιτούμενο χώρο για τη δημιουργία σκηνών, ενώ τα ολόμαυρα, σύγχρονα κοστούμια του Χορού αναγκάζουν τον θεατή να επικεντρωθεί στις μάσκες και στην πλαστικότητα των κινήσεων των ηθοποιών, πίσω από αυτές. Οι μάσκες του Χορού, δημιουργήματα της Μάρθας Φωκά, αποτελούν το κυρίαρχο στοιχείο της παράστασης, εκφράζοντας απορία, πόνο, θλίψη, φόβο ή απόγνωση, με τα πρόσωπα πότε να καλύπτονται και πότε να αποκαλύπτονται και να ξεγυμνώνονται. Η Σοφία Πάσχου κινεί όλο τον θίασο ως ένα σώμα και ο Αλέκος Γιάνναρος στον φωτισμό αναδεικνύει από την πλευρά του την ένταση και τις συγκρούσεις, όπως το ίδιο συμβαίνει και με την πρωτότυπη μουσική του Φώτη Σιώτα, η οποία ξεκινάει με το παραδοσιακό ηχόχρωμα των Γρεβενών και στη συνέχεια εναρμονίζεται απόλυτα με την ένταση του μύθου, μέχρι την κορύφωσή του. Ο Σιώτης δε, ερμηνεύει ζωντανά επί σκηνής, παίζοντας βιολί και κιθάρα.
Ο Γιάννης Στάνκογλου, στον ρόλο του Οιδίποδα, έχει όλο το γνωστικό και εκφραστικό υπόβαθρο για να τελέσει μια εξαιρετικά δυναμική ερμηνεία. Ως Ιοκάστη, η ντελικάτη Μαριλίτα Λαμπροπούλου, με το νεανικό φιζίκ της, μοιάζει αταίριαστη και αδύναμη στην αναμέτρησή της με τον απαιτητικό και πολυδιάστατο ρόλο της μητέρας και συζύγου. Ένας επίσης εξαιρετικός Γιάννης Νταλιάνης, στον ρόλο του Κρέοντα, ερμηνεύει με την απαιτούμενη τραγικότητα τον δικό του κομβικό ρόλο. Ως τυφλός μάντης Τειρεσίας, ο Χρήστος Μαλάκης και ως Αγγελιοφόρος, ο νεαρός και πολλά υποσχόμενος Γιώργος Αμούτζας και ως Εξάγγελος ο σκηνοθέτης Σίμος Κακάλας, υπηρετούν το κείμενο και ακολουθούν τη ροή, με διακριτό τρόπο. Στον Χορό, που παίζει καθοριστικό ρόλο και που με τη σκηνική του παρουσία, θρηνεί, αγωνιά και αποκαλύπτει, ερμηνεύουν με αλφαβητική σειρά, ο Μάρκος Γέττος, ο Πανάγος Ιωακείμ, ο Απόστολος Καμιτσάκης, ο Γιώργος Κορομπίλης, ο Αυγουστίνος Κούμουλος, ο Γιώργος Λόξας και ο Παύλος Παυλίδης.
∞
Μια παράσταση που φέρει τα χαρακτηριστικά του υπαρξιακού δράματος, αλλά και του θρίλερ στην εξέλιξή της, παρόλο που ο θεατής γνωρίζει από την αρχή το αδιανόητο τέλος. Μια παράσταση που φέρνει στη σκηνή τη σύγκρουση των θεϊκών και των ανθρώπινων νόμων, τη σύγκρουση του κράτους και του πολίτη, αλλά και την αγωνία του ανθρώπου, από τη γέννηση του ακόμη, να ξεφύγει από τη μοίρα του. Τα θεατρικά στοιχεία δε και η μουσική μυσταγωγία, αναβιώνουν το αρχέτυπο ενός τραγικού ανθρώπου, φέρνοντας τον μύθο στο σήμερα, με τρόπο αιχμηρό, έτσι ώστε να τονίζονται έννοιες, όπως ηθική ευθύνη και τιμωρία, ενώ είναι αδύνατον να μην αναρωτηθείς εάν τελικά το πεπρωμένο φυγείν αδύνατον…
Κι όταν πολύ συχνά στο χείλος μιας καταστροφής διαπιστώνουμε ότι το κακό που πολεμάμε είμαστε οι ίδιοι, ας θυμηθούμε τα λόγια του σκηνοθέτη Σίμου Κακάλα, ότι «το πρόσωπο του Οιδίποδα είναι η ίδια η ανθρωπότητα στον καθρέφτη» και ότι:
Ποτέ μη μακαρίζεις τους ανθρώπους,
πριν αντικρίσεις τη στερνή τους μέρα
και πριν το τέρμα της ζωής περάσουν,
χωρίς να τους παιδέψουν βάσανα και πίκρες (στχ. 1530)
Περισσότερα εδώ.
Έλενα Χατζοπούλου, Σεπτέμβριος 2023
