Είδαμε την παράσταση ‘H Κυρία Μαργαρίτα Εμφανίζεται’ στο Θέατρο Λύχνος Τέχνης & Πολιτισμού
Ο Roberto Athayde, Βραζιλιάνος συγγραφέας και δραματουργός, συνδέθηκε στενά με το πολιτικό και κοινωνικά παρεμβατικό θέατρο της Λατινικής Αμερικής της δεκαετίας του 1970, ενώ το έργο του χαρακτηρίζεται από έντονη κριτική στους μηχανισμούς εξουσίας, στην ιδεολογική χειραγώγηση και στις αυταρχικές δομές που διαπερνούν την εκπαίδευση, την πολιτική και την καθημερινή κοινωνική πρακτική, συχνά μέσα από σατιρικές ή φαινομενικά ρεαλιστικές καταστάσεις που σταδιακά αποκαλύπτουν τη βία τους.
Η Κυρία Μαργαρίτα (Apareceu a Margarida, 1973) αποτελεί το πιο γνωστό και διεθνώς παιγμένο έργο του και συμπυκνώνει με υποδειγματικό τρόπο τη δραματουργική του γραφή, μέσα από έναν μονολογικό λόγο που, ξεκινώντας ως παιδαγωγική καθοδήγηση, εξελίσσεται σε απογυμνωμένη απεικόνιση της πειθαρχικής εξουσίας, λειτουργώντας ως αλληγορία για τα ολοκληρωτικά καθεστώτα της εποχής, αλλά και ως διαχρονικό σχόλιο για τη σχέση γνώσης, γλώσσας και καταναγκασμού.
∞
Η παράσταση Η Κυρία Μαργαρίτα εμφανίζεται, στο Θέατρο Λύχνος, σε σκηνοθεσία Γιώργου Χαρατζά, αντιμετωπίζει το έργο όχι ως ιστορικό ντοκουμέντο, αλλά ως ένα ζωντανό, επίκαιρο θεατρικό σχόλιο για τη σύγχρονη κοινωνία της πειθάρχησης. Η μεταφραστική και δραματουργική απόδοση των Κορίνας Χρυσάιδου και Γιώργου Χαρατζά, διατηρεί τη γλωσσική αμφισημία του πρωτοτύπου, χρησιμοποιώντας μια γλώσσα που κινείται με ακρίβεια πάνω στη λεπτή γραμμή μεταξύ σαρκασμού και τρόμου, όπως και ανάμεσα στο καθησυχαστικό και στο απειλητικό, στο γραφικό και στο απολύτως βίαιο.
Η φαινομενικά δε απλή, σχολική ρητορική της ηρωίδας μετατρέπεται σταδιακά σε όχημα ιδεολογικού καταναγκασμού, αποκαλύπτοντας έτσι τη βία που υποκρύπτεται στην «κανονικότητα» του λόγου της εξουσίας. Η Κυρία Μαργαρίτα, η οποία αν και αναφέρεται στον εαυτό της μιλάει πάντα στο τρίτο πρόσωπο, δεν παρουσιάζεται ως καρικατούρα τυραννικής δασκάλας, αλλά ως μια απολύτως αναγνωρίσιμη φιγούρα, ως ένας φορέας ενός συστήματος που αναπαράγει τον αυταρχισμό μέσα από την καθημερινή παιδαγωγική πράξη, ενώ ιδιαίτερη σημασία έχει η άμεση σχέση που εγκαθίσταται με το κοινό, το οποίο αντιμετωπίζεται ως μια τάξη μαθητών. Έτσι, η διάρρηξη του τέταρτου τοίχου (breaking the fourth wall), δεν λειτουργεί ως ένα θεατρικό τέχνασμα, αλλά ως δομικό στοιχείο της παράστασης, όπου οι θεατές μετατρέπονται σε μαθητές, σε υποκείμενα δηλαδή ελέγχου και σε σιωπηλούς αποδέκτες ενός λόγου που απαιτεί υπακοή, ενόσω η κυρία Μαργαρίτα δεν αναπαριστά απλώς την εξουσία, αλλά την ενεργοποιεί μέσα στον θεατρικό χρόνο.
Η Κορίνα Χρυσάιδου, που «παίζει και διδάσκει», συγκροτεί με πειθαρχημένη ερμηνευτική ένταση μια μορφή εξουσίας απόλυτα πειστική, ενώ η παρουσία του Γιώργου Χαρατζά ως βουβού προσώπου επί σκηνής λειτουργεί ως σιωπηλό ίχνος του συστήματος, που επιτηρεί και που ίσως επικυρώνει τον λόγο της.
Τα σκηνικά και τα κοστούμια των Άρτζυ Μπαρουξή, Γιώργου Χαρατζά και Κορίνας Χρυσάιδου υπηρετούν μια λιτή, λειτουργική αισθητική, η μουσική επιμέλεια του Γιώργου Χαρατζά λειτουργεί υποδόρια, ως ηχητικό σχόλιο, ενώ η επιμέλεια κίνησης του Χρήστου Παπαδόπουλου προσδίδει ακρίβεια και σωματική αυστηρότητα στη σκηνική δράση, καθιστώντας το σώμα φορέα εξουσίας και οι φωτισμοί του Θωμά Οικονομάκου υπογραμμίζουν τη σταδιακή μετάβαση, από το φαινομενικά οικείο στο αποκαλυπτικά βίαιο.
∞
Η Κυρία Μαργαρίτα, του Roberto Athayde, αποτελεί ένα από τα πλέον αιχμηρά και διαχρονικά μονολογικά έργα πολιτικού θεάτρου, με ένα κείμενο-παγίδα που, κάτω από τον μανδύα της παιδαγωγικής ρουτίνας, αποδομεί μεθοδικά τους μηχανισμούς της εξουσίας, του αυταρχισμού και της ιδεολογικής χειραγώγησης, ενόσω στον πυρήνα του έργου αναδεικνύεται η σταδιακή, σχεδόν ανεπαίσθητη μετάβαση από τη γνώση στην καταστολή και από την παιδεία στην πειθάρχηση.
Πρόκειται για μια παράσταση που δεν επιδιώκει την εύκολη συγκίνηση, αλλά τη δυσφορία και την εγρήγορση, επιβεβαιώνοντας τη λειτουργία του θεάτρου ως χώρου κριτικής συνείδησης. Σε μια εποχή όπου ο αυταρχικός λόγος συχνά μεταμφιέζεται σε «κοινή λογική», η Κυρία Μαργαρίτα υπενθυμίζει με θεατρική ακρίβεια ότι η βία της εξουσίας ξεκινά πάντοτε από τη γλώσσα.
Περισσότερα εδώ.
Έλενα Χατζοπούλου, Δεκέμβριος 2025
