Είδαμε την παράσταση ‘Ανδρομάχη’ του Ευριπίδη στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου
Ο Ευριπίδης (480–406 π.Χ.), ένας από τους τρεις κορυφαίους τραγικούς ποιητές της κλασικής Αθήνας, μαζί με τον Αισχύλο και τον Σοφοκλή, ξεχωρίζει για την ψυχολογική εμβάθυνση στα έργα του, την εστίαση στους χαρακτήρες και την κριτική του στάση απέναντι στους θεούς και την εξουσία. Από τις περίπου 90 τραγωδίες που έγραψε, έχουν σωθεί 18 ακέραιες και αρκετά αποσπάσματα, τα οποία συνεχίζουν να συγκινούν και να προβληματίζουν.
∞
Το έργο του, Ανδρομάχη, γραμμένο πιθανότατα μεταξύ 430–420 π.Χ., τοποθετείται μετά τον Τρωικό Πόλεμο και παρακολουθεί την πορεία της χήρας του Έκτορα, Ανδρομάχης, η οποία, μετά την άλωση της Τροίας, ζει ως ξένη, υπόδουλη, αιχμάλωτη, λάφυρο πολέμου και «ομόκλινη δούλη» του Νεοπτόλεμου, γιου του Αχιλλέα, ενώ από τη σχέση τους γεννιέται ένας γιος, γεγονός που πυροδοτεί τη ζήλια και την εχθρότητα της νόμιμης συζύγου του Νεοπτόλεμου, Ερμιόνης, κόρης του βασιλιά της Σπάρτης Μενελάου και της Ελένης.
Η υπόθεση ξετυλίγεται γύρω από την απόπειρα της Ερμιόνης και του πατέρα της να εξοντώσουν την Ανδρομάχη και τον γιο της, με τον γηραιό, δίκαιο Πηλέα (παππού του Νεοπτόλεμου) να παρεμβαίνει για να τη σώσει. Η δε άφιξη του Ορέστη φέρνει την τραγική είδηση της δολοφονίας του Νεοπτόλεμου, ενώ η λύση δίνεται με την εμφάνιση της από μηχανής Θεάς Θέτιδας, που καθορίζει την τύχη των προσώπων.
∞
Ανδρομάχη. Όνομα που συντίθεται από τις λέξεις «ἀνήρ / ἀνδρός» (άνδρας) και «μάχη» (μάχη, σύγκρουση) και που κυριολεκτικά σημαίνει «αυτή που μάχεται για τους άνδρες» ή «η μαχήτρια των ανδρών». Η ειρωνεία είναι προφανής: η Ανδρομάχη δεν πολεμά με όπλα, παρόλο που η ζωή της είναι ένας συνεχής αγώνας μέσα στο ανδροκρατούμενο περιβάλλον, με μοναδικά μέσα την αντοχή, την ευφυΐα και την αξιοπρέπεια. Έτσι, το όνομά της αποκτά βαθύ συμβολισμό, μιας και είναι η γυναίκα που παλεύει να επιβιώσει στις μάχες των ανδρών, πληρώνοντας το τίμημα του πολέμου, ακόμη και σε καιρό ειρήνης.
Ερμιόνη. Όνομα που προέρχεται από την ελληνική λέξη «έρμα», που έχει διττή σημασία, καθώς άλλοτε σημαίνει «κορυφή» και άλλοτε «βάρος». Έτσι η Ερμιόνη, άλλοτε είναι η «κορυφαία» κόρη του Μενέλαου και σύζυγος του Νεοπτόλεμου και άλλοτε είναι «βάρος» εξαιτίας της ατεκνίας της.
∞
Η φετινή παρουσίαση της Ανδρομάχης στην Επίδαυρο, σε σκηνοθεσία, απόδοση και δραματουργική επεξεργασία της Μαρίας Πρωτόπαπα, υπήρξε μια τολμηρή και πρωτότυπη προσέγγιση του έργου. Η μετάφραση του Γ. Β. Τσοκόπουλου υπηρέτησε την καθαρότητα και την ποιητική λιτότητα του κειμένου, ενώ η σκηνοθέτις επέλεξε έναν ριζοσπαστικό ερμηνευτικό άξονα, σύμφωνο όμως με τα πρότυπα των αρχαίων παραστάσεων, καθώς όλους τους ρόλους τους ενσάρκωσαν άνδρες ηθοποιοί, με μοναδική γυναικεία παρουσία την ίδια στον ρόλο της αφηγήτριας και της Στέλλας Γκίκα, στον ρόλο της Θέτιδας. Μια επιλογή, η οποία πρόσθεσε ένα επίπεδο αποστασιοποίησης, αλλά και νέας αναγνωστικής προοπτικής.
Το αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου, κάτω από την πανσέληνο, υποδέχθηκε θερμά την παράσταση. Η λιτή και συμβολική σκηνογραφία και οι ατμοσφαιρικοί φωτισμοί του Σάκη Μπιρμπίλη αξιοποίησαν τον χώρο χωρίς να τον κατακλύζουν, ενώ η μουσική του Λόλεκ υπογράμμισε τις συναισθηματικές κορυφώσεις και τη δραματική ένταση. Η δε κίνηση του Αλέξανδρου Βαρδαξόγλου και η φωνητική διδασκαλία της Άννας Παγκάλου έδωσαν στο σύνολο συνοχή και θεατρική ενέργεια.
Στις ερμηνείες, η στιγμή που συγκίνησε ιδιαίτερα ήταν η εμφάνιση του Δημήτρη Πιατά ως σοφού και πολύπαθου Πηλέα, με ερμηνεία γεμάτη ευαισθησία και βάθος, ενώ ο Αργύρης Ξάφης απέδωσε μια Ανδρομάχη με δυναμισμό, αλλά και εσωτερικότητα, δραματουργικά ισορροπημένη. Ο Τάσος Λέκκας, ως απελπισμένη και εγκλωβισμένη Ερμιόνη, ο Γιάννης Νταλιάνης, ως ο αλαζόνας, ψυχρός και απειλητικός Μενέλαος, αλλά και ως θεράπαινα ο Δημήτρης Γεωργιάδης, ως τροφός ο Κωνσταντίνος Πασσάς, ως Ορέστης ο Δημήτρης Μαμιός και ως Αγγελιοφόρος ο Γιάννης Μάνθος, ως Μολοσσός ο Γιώργος Φασουλάς και ως Νεοπτόλεμος ο Νώντας Δαμόπουλος, υπηρέτησαν τη σκηνοθετική γραμμή με συγκέντρωση, πειθαρχία και μεστό τρόπο. Ο Χορός, αποτελούμενος επίσης από άνδρες (Δημήτρης Γεωργιάδης, Νώντας Δαμόπουλος, Δημήτρης Μαμιός, Γιάννης Μάνθος, Κωνσταντίνος Πασσάς, Γιώργος Φασουλάς), λειτούργησε ως πολυφωνικό σχόλιο και ρυθμικό υπόβαθρο στην εξέλιξη της δράσης, ενώ η μουσική και η χορογραφία που θύμιζε ποντιακό πυρρίχιο, μέσα σε έναν κόκκινο φωτεινό κύκλο, συνεπήρε τους θεατές.
∞
Ο Ευριπίδης θίγει ζητήματα επίκαιρα, ακόμη και στο σήμερα, ενώ η Μαρία Πρωτόπαππα τα αναδεικνύει, καθοδηγώντας με τόλμη τους ηθοποιούς της.
Ανδρομάχη. Μια γυναίκα αιχμάλωτη, αντικείμενο εξουσίας και πολιτικής συναλλαγής, σε ένα περιβάλλον όπου η ζήλια και η ανασφάλεια γεννά την απώλεια ισχύος. Εκεί όπου οι πολιτικές ίντριγκες εμπλέκουν προσωπικές βεντέτες, ενώ γίνεται σαφής η ματαιότητα του πολέμου και οι πληγές που αφήνει.
Μια παράσταση, με πολυσήμαντο χαρακτήρα, λιτή, αλλά στιβαρή, που καταφέρνει να παντρέψει τον σεβασμό στο αρχαίο κείμενο με τη φρέσκια, επίκαιρη οπτική, μιλώντας για τον πόλεμο, τη βία, την απώλεια και την επιβίωση, αλλά και την απληστία και την προδοσία, όπως και την απαιτούμενη από τις γυναίκες υποταγή, με τρόπο άμεσο και συγκινητικό.
Το θερμό χειροκρότημα στο τέλος ήταν η επιβεβαίωση ότι η Ανδρομάχη της Μαρίας Πρωτοπάππα βρήκε τον δρόμο της στις ψυχές των θεατών.
∞
Παράλληλα και στα πλαίσια της φετινής επετειακής διοργάνωσης του Φεστιβάλ Αθηνών – Επιδαύρου, το οποίο κλείνει τα 70 χρόνια συνεχούς παρουσίας στο πολιτιστικό χάρτη της χώρας, ο Εκθεσιακός Χώρος του Αρχαίου Θεάτρου της Επιδαύρου, φιλοξενεί την έκθεση “Αντιγόνη. Νόμος και Ανυπακοή”, όπου παρουσιάζονται τεκμήρια από όλες της παραστάσεις, από το 1956, έως και σήμερα.
Πρώτη παράσταση 1956, με την Άννα Συνοδινού (Αντιγόνη) και τον Θάνο Κωτσόπουλο (Κρέων), σε σκηνοθεσία Αλέξη Μινωτή, από το Εθνικό Θέατρο.
Περισσότερα εδώ.
Έλενα Χατζοπούλου, Αύγουστος 2025
