Τι είναι Ιστορία; / Σκέψεις για τη θεωρία της ιστορίας και τον ρόλο του ιστορικού

Συγγραφέας: E.H. Carr

Μετάφραση: Ανδρέας Παππάς

Το Τι είναι Ιστορία; του Ε. Χ. Καρ περιλαµβάνει έξι παραδόσεις του στο Κέιµπριτζ το 1961. Στα κείµενα αυτά προσεγγίζονται θέµατα-κλειδιά για κάθε ιστορικό, όπως «Η κοινωνία και το άτοµο», «Η αιτιότητα στην Ιστορία», «Ο ιστορικός και τα γεγονότα» κ.ά.

Ο ιστορικός καλείται «να αφηγηθεί τα γεγονότα όπως πράγµατι έγιναν» (wie es eigentlich gewesen). Η φράση αυτή του Ράνκε, ενός από τους κορυφαίους ιστορικούς του 19ου αιώνα, έχει «στοιχειώσει» γενιές και γενιές ιστορικών και κυρίως όσους αναζητούν και διεκδικούν µε πάθος την «αντικειµενικότητα». Και όµως, κατά τον Καρ –και όχι µόνο–, «γεγονότα» είναι, τελικά, εκείνα που ο ιστορικός επιλέγει να αναδείξει και να µελετήσει, εξού και η διάκριση σε «ιστορικά γεγονότα» και απλώς «γεγονότα του παρελθόντος». 

«Ιστορία σηµαίνει ερµηνεία» έλεγε ο Καρ, µε την προσέγγισή του αυτή να µην απέχει πολύ από την αιρετική όσο και ρηξικέλευθη ρήση του Νίτσε: «Δεν υπάρχουν γεγονότα· µόνο ερµηνείες». Όπως ο ίδιος ο Καρ γράφει χαρακτηριστικά: «Η πεποίθηση ότι ένας σκληρός πυρήνας ιστορικών γεγονότων υπάρχει αντικειµενικά και ανεξάρτητα από την ερµηνεία του ιστορικού είναι µια τερατώδης πλάνη, την οποία ωστόσο είναι πολύ δύσκολο να εκριζώσουµε». Το Τι είναι Ιστορία; έχει χαρακτηριστεί από την κριτική ως «ένα από τα βιβλία µε τη µεγαλύτερη επίδραση στον χώρο της ιστοριογραφίας».

Ο Έντουαρντ Χάλετ Καρ (Edward Hallet Carr, 1892-1982) σπούδασε στο Trinity College του Κέιµπριτζ. Στέλεχος του Foreign Office από το 1916, έλαβε µέρος στις διαπραγµατεύσεις για την υπογραφή της Συνθήκης των Βερσαλλιών, ως µέλος της βρετανικής αντιπροσωπείας. Το 1936 παραιτήθηκε από το Foreign Office και από το 1941 έως το 1946 υπήρξε συνεργάτης των Times, όπου, µεταξύ άλλων, σχολίαζε τα γεγονότα του Β΄ Παγκοσµίου Πολέµου και των πρώτων µεταπολεµικών χρόνων. Το διάστηµα 1953-1955 δίδαξε στο Balliol College της Οξφόρδης και από το 1956 στο Trinity College του Κέιµπριτζ. Το συγγραφικό του έργο υπήρξε πλούσιο, περιλαµβάνοντας, µεταξύ άλλων, τα έργα The Twenty Years’ Crisis, 1919-1939 (1939), 1917: Before and After (1960), From Napoleon to Stalin and Other Essays (1980), The Twilight of the Comintern (1982). Opus magnum, ωστόσο, του Καρ υπήρξε αναµφισβήτητα το The History of Soviet Russia, του οποίου ο πρώτος τόµος εκδόθηκε το 1950 και ο ένατος και τελευταίος (µε τη συνεργασία του R. W. Davis και µε τίτλο Τα θεµέλια του οικονοµικού σχεδιασµού: 1926-1929) το 1978. Οι τρεις πρώτοι τόµοι του µνηµειώδους αυτού έργου είχαν κυκλοφορήσει στα ελληνικά από τις εκδόσεις Υποδοµή το 1977, 1978 και 1979 αντίστοιχα, µε τον τίτλο Ιστορία της Σοβιετικής Ένωσης, 1917-1923. Όταν πέθανε ο Καρ, το 1982, οι Times έγραψαν: «Με επιδεξιότητα και ψυχραιµία χειρουργού ανέτεµνε το πρόσφατο παρελθόν». 

ΣΕΙΡΑ: ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ/ ΙΣΤΟΡΙΑ  ΣΕΛΙΔΕΣ: 264 ΤΙΜΗ ΠΡΩΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: 11,90 ΠΡΩΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: ΙΟΥΝΙΟΣ 2015