Είδαμε την παράσταση ‘Η Γέννηση ενός Φασίστα’ στον Μικρό Κεραμεικό

Φασίστας > άτομο που χαρακτηρίζεται από αυταρχική, καταπιεστική νοοτροπία ή συμπεριφορά (από το λεξιλόγιο της Νεοελληνικής γλώσσας).

Πότε ήταν η τελευταία φορά που είδες έναν ρόλο στη σκηνή και αναστατώθηκες;
Σε εμάς, συνέβη πρόσφατα, ένα απόγευμα, στον Μικρό Κεραμεικό.

Αφορμή η θέαση της παράστασης “Η Γέννηση ενός Φασίστα”. Βασισμένη σε μια πραγματική ιστορία, αυτή του Θεόφιλου Τσάφου, που δολοφόνησε εν ψυχρώ την επί 3 χρόνια σύντροφό του, μετά από τον διπλό βιασμό της από τον ίδιο, και πέταξε το γυμνό της σώμα, από τον τρίτο όροφο, στο πεζοδρόμιο….

Παρακολουθούμε τον καθ’ ομολογία δολοφόνο, στο τελευταίο μέρος της απολογίας του, στη δίκη για τον εν λόγω φόνο. Φοιτητής της νομικής κι ο ίδιος, πιστεύει πως έχει τη γνώση να πείσει, για αυτά που επιθυμεί, τους δικαστές και να επιτύχει τη μικρότερη δυνατή ποινή. Ο Τσάφος παίρνει θέση για την απολογία του, έχοντας μαζί του και μια στοίβα εγγράφων, εφημερίδων, γνωματεύσεων γιατρών και διαφόρων άλλων, που θα χρησιμοποιήσει στο αφήγημά του. Η πρώτη οπτική επαφή μαζί του, σε ανατριχιάζει, καθώς έχει εκείνο το βλέμμα που συναντάς σε ψυχασθενείς ή σε άτομα που πιστεύουν εμμονικά σε κάτι και ο φανατισμός τούς θολώνει το μυαλό. Ξεκινώντας να μιλάει, απευθύνεται προς τον εισαγγελέα για να του πει πόσο εύστοχη ήταν η παρατήρησή του που τον παρομοίαζε με τον Ρασκόλνικοφ* , κάτι το οποίο ο ίδιος δέχεται με μεγάλη ευχαρίστηση.

*Ο Ρόντιον Ρομάνοβιτς Ρασκόλνικοφ είναι ο πρωταγωνιστής του βιβλίου “Έγκλημα και Τιμωρία” του Φιόντορ Ντοστογιέφσκι, οποίος δολοφονεί μια ενεχυροδανείστρια για να αξιοποιήσει τα χρήματα που της κλέβει για καλό σκοπό, βασιζόμενος στην προσωπική του θεωρία του “μεγάλου ανδρός”, σύμφωνα με την οποία οι προορισμένοι γι’ αυτό το “αξίωμα” δεν χρειάζεται να ακολουθήσουν τους ηθικούς κώδικες, που ισχύουν για τους απλούς ανθρώπους, κι ο ίδιος ως υποψήφιος μεγάλος άνδρας επιτρέπεται να πράττει ό,τι απαιτείται, ακόμα και φόνο.

Ο Τσάφος, ξεδιπλώνοντας την επιχειρηματολογία του, εξιστορεί πως σταδιακά γεννήθηκε η ιδέα μέσα του ότι έχει επιλεγεί για κάποιο ανώτερο καθήκον, εν προκειμένω τη σωτηρία της χώρας από τους “εσωτερικούς” εχθρούς. Ο δολοφόνος υιοθετεί κομμάτια της ρητορικής του καθεστώτος της εποχής και προσαρμόζει μεθόδους της μυστικής αστυνομίας, που υπηρέτησε κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας, ως γραφέας, στην καθημερινότητά του, όταν καταλήγει στο συμπέρασμα πως η επί τρία χρόνια σύντροφός του ανήκει σε μια αντιστασιακή οργάνωση. Το λαμπρό του μυαλό εμποτίζεται με εμμονές, ιδεοψυχαναγκασμούς και παραισθησεις, ενώ κι ο ιδιαίτερος ψυχισμός του κατακερματίζεται σταδιακά, μεταμορφώνοντάς τον σε ένα ον που επιθυμεί να επιβάλλει στη σύντροφό του, που είναι σε προφανή πιο αδύναμη θέση από εκείνον, κάθε ταπεινό ένστικτο επιβολής και εξουσίας.

Ο ειρμός λόγου και σκέψης παραπέμπει, σε πρώτη ανάγνωση, σε άνθρωπο με πολύ σοβαρά θέματα ψυχικής υγείας και αντίληψης, όμως σε μια προσεκτικότερη ανάγνωση, καταλήγουμε κι εμείς στην πρόταση του εισαγγελέα, ότι ο κατηγορούμενος επιδιώκει, φωνάζοντας πως δεν είναι ψυχοπαθής, να πείσει για το αντίθετο, ενώ στην πραγματικότητα όλα τα έχει σχεδιάσει και εκτελέσει με μεθοδικότητα. Στο τελευταίο κομμάτι της απολογίας του, αποκαλύπτεται και η σκανδάλη που πυροδότησε τα δολοφονικά ένστικτα και ήταν μία και μόνο λέξη που βγήκε από το στόμα της δις βιασμένης κοπέλας… χαφιέ!

Πρωταγωνιστής της παράστασης είναι το καταιγιστικό κείμενο, δια χειρός Νίκου Κούνδουρου, το οποίο έγραψε συγκλονισμένος από την δίκη της υπόθεσης και αποτυπώνει με σαφήνεια την ψυχοσύνθεση ενός γυναικοκτόνου, με φασίζουσα αντίληψη και νοοτροπία. Ο Νίκος Πανόπουλος, στον ρόλο του Θεόφιλου Τσάφου, είναι εξαιρετικός και αποδίδει με πολύ εκφραστικότητα, όλου του σώματός του, έναν άνθρωπο σε μια παραληρηματική κρίση διαρκείας. Η σκηνοθεσία της Γιώτας Κουνδουράκη σε τοποθετεί άμεσα στη συνθήκη του έργου και σου δημιουργεί, μετά το αρχικό συναισθήμα του φόβου, καινούργια συναισθήματα, με πρωτεύον αυτού του θυμού, παρουσιάζοντας μέσα στο λιτό σκηνικό έναν διαταραγμένο άνθρωπο με εμφανή μανία καταδίωξης και ιδεοληψίες (π.χ. είναι άνθρωπος των μυστικών υπηρεσιών), που μεταμορφώνεται σταδιακά σε τέρας και στο τέλος προσδοκεί επιβράβευση για το έργο του…

Η παράσταση σε “παίρνει” μαζί της, από το πρώτο λεπτό, και παρακολουθείται με κομμένη την ανάσα. Είναι αρκούντως διδακτική και επίκαιρη, καθώς παρόμοιες συμπεριφορές με άλλα κίνητρα και αφετηρίες, παρουσιάζονται καθημερινά και μπορούμε όλοι να γίνουμε μάρτυρές τους, οπότε, αν υπάρχει φίλτρο αναγνώρισής τους, αυτό μόνο καλό θα κάνει σε εμάς προσωπικά  και κατ’ επεκτάση και στο σύνολο. Επίσης, μέσα από τα ιστορικά γεγονότα που αναφέρονται, φωτίζονται πτυχές μιας σκοτεινής περιόδου, που ορισμένοι επιδιώκουν, λόγω του χρόνου που έχει περάσει και της μη γνώσης από τις νεότερες γενιές, να λειάνουν, με αφηγήματα περί μυθευμάτων συγκεκριμένων ιδεολογικών ομάδων – μόνο που εδώ ομολογούνται από έναν καθ’ ομολογία υπηρέτη της τότε κατάστασης…

Υ.Γ. Τελειώνει η παράσταση και, ως κοινό, δεν το έχουμε αντιληφθεί, καθώς πιστεύουμε ότι η υπόκλιση του ερμηνευτή είναι κομμάτι της πρόζας που είχε υιοθετήσει, μεταξύ άλλων, ο Τσάφος κατά τη διάρκεια της απολογίας του. Στο δεύτερο “ευχαριστώ”, ξεμπλοκάραμε και τον καταχειροκροτήσαμε!

Περισσότερα εδώ.

Θοδωρής Κ., Οκτώβριος 2025