Είδαμε την παράσταση ‘Απόρρητο (New Constructive Ethics)’ στο Θέατρο Διάνα

Ο Πολωνός θεατρικός συγγραφέας, ρωσικής καταγωγής, Ivan Vyrypaev (1974), σε αυτήν τη χρονική περίοδο, γράφει έργα, τα οποία δεν βασίζονται πλέον στη σύγκρουση χαρακτήρων, αλλά στη σύγκρουση μεταξύ των λέξεων, των εννοιών, των δηλώσεων, των ιδεών, των κανόνων και των στάσεων, γράφοντας για επίκαιρους κι αντιφατικούς λόγους της «νέας ηθικής», που σταδιακά αποδομούνται, σε μια προσπάθεια να επαναπροσδιορίσει τα όρια, τη βούληση, την πίστη και τέλος την αγάπη, μέσα σε ένα περιβάλλον νέας ψηφιακής συνείδησης και ηθικής αβεβαιότητας.

∞

ΑΠΟΡΡΗΤΟ. Αυτή η κλειστή έρευνα, για τη Νέα Εποικοδομητική Ηθική, διεξήχθη το 2028 από τον διεθνή ερευνητικό οργανισμό «First world security» για λογαριασμό του «New Constructive Ethic Centre for Scientific and Social Research.

Το «ΑΠΟΡΡΗΤΟ (New Constructive Ethics)» του Ivan Vyrypaev, αποτελεί ένα από τα πιο χαρακτηριστικά δείγματα του στοχαστικού θεάτρου της σύγχρονης ρωσικής δραματουργίας και δεν είναι απλώς ένα κείμενο που αφορά στην Τεχνητή Νοημοσύνη, αλλά ένα υπαρξιακό ντοκουμέντο – προβληματική γύρω από τη σχέση του ανθρώπου με την τεχνολογία και την ηθική ανασυγκρότηση.

Ένα έργο, το οποίο αρθρώνεται γύρω από την έννοια της νέας κατασκευαστικής ηθικής, ενός συστήματος αξιών που επιχειρεί να αποδεσμεύσει τον άνθρωπο από τους παραδοσιακούς κώδικες του Καλού και του Κακού, προτείνοντας μια νέα βάση ηθικής διαφάνειας, εξετάζοντας το ζήτημα της συνείδησης και της ενοχής, ως δομικά στοιχεία της ανθρώπινης εμπειρίας, σε μια συζήτηση για τον ρόλο της ανατροφής, της ευθανασίας, της βίας, της δολοφονίας, των αμβλώσεων, της θανατικής ποινής, των στρατιωτικών επεμβάσεων, της κλιματικής κρίσης και εν τέλει του νοήματος της ζωής, μέσα από την εξελεγκτική ανάπτυξη.

∞

Η Βεατρίκη Ψυχάρη μεταφράζει και αποδίδει το έργο και η Ταμίλλα Κουλίεβα, που υπογράφει τη σκηνοθεσία, το μεταφέρει στη σκηνή με έναν εξαιρετικά συνειδητό μινιμαλισμό και δημιουργεί μια σκηνική συνθήκη ψυχρού διαφανούς καθρεφτισμού, όπου οι ήρωες μοιάζουν να κινούνται μέσα σε έναν χώρο-εργαστήριο, ή αλλιώς έναν τόπο όπου η ανθρώπινη ηθική τίθεται υπό εξέταση, από μια υπερευφυή μηχανή, που, ενώ μπορεί να παίζει με τις έννοιες, δεν μπορεί να αντιληφθεί το όποιο συναίσθημα. Η Κουλίεβα επιλέγει μια δομή σχεδόν τελετουργική, με ελάχιστες σκηνικές δράσεις, όπου οι διάλογοι διατρέχουν το σκηνικό σαν παλμοί ενός αόρατου συστήματος και η αφήγηση αναπτύσσεται μέσα από μια ελεγχόμενη, σταδιακή αποκάλυψη, ενώ ο ρυθμός είναι αργός, μεθοδικός, δίνοντας χρόνο για στοχασμό.

Η Ταμίλλα Κουλίεβα, που ταυτόχρονα ενσαρκώνει τον ρόλο της Monica Bowska, (ψυχολόγος, ψυχοθεραπευτής του πανεπιστημίου Κολούμπια), ερμηνεύει με εξαιρετική εσωτερικότητα, επιτυγχάνοντας μια ισορροπία ανάμεσα στη νηφαλιότητα και τη συναισθηματική ρήξη. Η Μαριάννα Κιμούλη (ως Rayen Arrow, βιολόγος, πρόσφατα προσληφθείσα στην έδρα του Βατικανό), αποδίδει με ακρίβεια και ένταση την αντιφατική φύση του ανθρώπου που αναζητά αλήθεια μέσα από το ψέμα και ο Χρήστος Στέργιογλου (στον ρόλο του νευροβιολόγου, Morgan Smith), χαρίζει στην παράσταση μια βαθειά, ανθρώπινη διάσταση, καθώς η παρουσία του λειτουργεί ως γέφυρα ανάμεσα στο μεταφυσικό και το πραγματικό. Η Έλλη Στάη και ο Παύλος Τσίμας, ως «AI – one» (νευρωνικό δίκτυο), αποτελούν ένα τολμηρό σκηνικό εύρημα, μιας και η φωνή και η υπόσταση της πληροφορίας προσωποποιούνται, αποκτούν κύρος και οικειότητα, δημιουργώντας έτσι ένα υβριδικό πεδίο επικοινωνίας, μεταξύ ανθρώπου και μηχανής.

Το σκηνικό του Γιώργου Γαβαλά λιτό, με γεωμετρική καθαρότητα και λειτουργικότητα, θυμίζει χώρο δοκιμών, αποστειρωμένο μεν, φορτισμένο δε. Η Ελευθερία Ντεκώ με τους φωτισμούς της δημιουργεί νησίδες αλήθειας μέσα στο σκοτάδι, ενώ τα video-art του Νίκου Τσουκνίδα ενισχύουν τη μετα-ανθρώπινη ατμόσφαιρα του έργου. Τα κοστούμια της Λένας Μινά υπηρετούν αυτήν τη λογική, ουδέτερα, σχεδόν άχρονα, σαν να ανήκουν σε μια εποχή μετά τον χρόνο, ενώ η μουσική του Dof Twogee κινείται σε ηλεκτρονικούς, επαναληπτικούς ρυθμούς, πλέκοντας ένα υπόγειο ηλεκτρονικό πέπλο, διατηρώντας την ένταση, χωρίς να υπονομεύει τη λεκτική ενέργεια του κειμένου.

∞

Ο Vyrypaev προτείνει έναν νέο ηθικό κώδικα, μια «νέα κατασκευασμένη ηθική», που δεν βασίζεται στη θρησκεία ή στον νόμο, αλλά στην εσωτερική διαφάνεια του ανθρώπου, ενώ το έργο του θέτει απευθείας το ερώτημα, αν μια Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να αναγνωρίσει την αλήθεια καλύτερα από εμάς, τότε τι απομένει στον άνθρωπο; ΔΕΝ ΞΕΡΩ.

Στο έργο δεν δίδονται απαντήσεις. Απλά ανοίγεται ένα πεδίο διαλόγου, σε μια παράσταση που λειτουργεί ως ηθικό εργαστήριο, όπου το κοινό δεν είναι θεατής, αλλά συμμέτοχος σε μια φιλοσοφική ανατομία της συνείδησης.

Το «ΑΠΟΡΡΗΤΟ (New Constructive Ethics)» είναι μια σπάνια περίπτωση θεάτρου που τολμά να συνομιλήσει με τη φιλοσοφία, την τεχνολογία και την ηθική, χωρίς να χάσει την καλλιτεχνική του πυκνότητα, κατορθώνοντας να ισορροπήσει ανάμεσα στην αποξένωση και τη συγκίνηση, σε μια εμπειρία υψηλής πνευματικής έντασης, που περισσότερο στοχάζεσαι παρά παρακολουθείς, ενόσω το συμπέρασμα που κρύβεται πίσω από αυτήν τη μελέτη συνείδησης είναι το, ότι εν τέλει, ΔΕΝ ΞΕΡΩ…

Περισσότερα εδώ.

Έλενα Χατζοπούλου, Νοέμβριος 2025