Είδαμε την παράσταση ‘Το τέλος του παιχνιδιού’ στο Θέατρο 104

Ο Ιρλανδός συγγραφέας μυθιστορημάτων, θεατρικών έργων, διηγημάτων και ποιημάτων Samuel Beckett (1906 – 1989), γράφοντας στα αγγλικά και στα γαλλικά, παρουσιάζει τα ζοφερά, τα απρόσωπα και τα τραγικοκωμικά της ζωής, χρησιμοποιώντας αλληγορίες, γκροτέσκο στοιχεία και λογοτεχνικό παράλογο. Από τους τελευταίους μοντερνιστές συγγραφείς, λαμβάνει το Νόμπελ λογοτεχνίας το 1969, για τις λογοτεχνικές του συνεισφορές, ενώ μένει γνωστός κυρίως για το έργο του «Περιμένοντας τον Γκοντό», αλλά και για τους γλωσσικούς πειραματισμούς, τις τεχνικές επανάληψης ροής και αυτοαναφοράς, καθώς και για τα θέματα της ύπαρξης που ερευνά με τον ιδιότυπο τρόπο του.

Το 1957, ο Beckett γράφει το «Endgame» (Το τέλος του παιχνιδιού), όπου εξερευνά, μέσω των παγιδευμένων σε μια αέναη πραγματικότητα μέσα σε ένα περιβάλλον απομόνωσης, Hamm, Clov, Nagg και Nell, τα όρια της γλώσσας, του νοήματος και της αναζήτησης του Τέλους. Σήμερα, «Το τέλος του παιχνιδιού» παρουσιάζεται από τη θεατρική ομάδα Contratiempo, στο θέατρο 104, για περιορισμένο αριθμό παραστάσεων.

∞

Ο τυραννικός, ανασφαλής και τυφλός Hamm ζει καθηλωμένος στην αναπηρική του πολυθρόνα, εξαρτώμενος από τον παραγιό-υπηρέτη του, ελαφρόμυαλο κι αδύναμο, Clov. Οι γονείς του Hamm, ο Nagg και η Nell, που έχουν χάσει τα πόδια τους σε ένα δυστύχημα, ζούνε «νεκροί» δίπλα του, μέσα σε σκουπιδοτενεκέδες, μέσα σε ανημποριά και εξάρτηση. Το μέλλον όλων δυσοίωνο και ανυπόφορο, σε αργή πορεία προς τον Θάνατο. Προς το τέλος του παιχνιδιού.

∞

Σε ένα θέατρο του παραλόγου, μια μελέτη για μια ζωή χωρίς νόημα, χωρίς σκοπό και ιδανικά, δίχως λογική, δίχως επικοινωνία, με διαρκείς επαναλήψεις (αλληγορία της αέναης κυκλικότητας), όπου όλοι έρχονται αντιμέτωποι με τον φόβο του Θανάτου, σε έναν κόσμο που πιστεύουν ότι έχει καταστραφεί και έχουν απομείνει οι τελευταίοι επιζώντες. Κι όπως συμβαίνει με όλα τα ζευγάρια του Beckett, ο Hamm είναι αναπόσπαστα δεμένος με τον Clov, όπως και ο Nagg με τη Nell, μέσα από μια τυραννική αλληλεξάρτηση και μια ανείπωτη μοναξιά. Και φυσικά, όταν το τέλος του παιχνιδιού κοντοζυγώνει, ταυτόχρονα μισούν κι επιζητούν ο ένας την παρουσία του άλλου.

∞

Η μετάφραση του Κώστα Σκαλιόρα ρέει αβίαστα και η σκηνοθεσία του Θωμά Θάνου δεν επιζητά επιτηδευμένο ύφος, αλλά αφήνει χώρο στους ηθοποιούς να αναπτύξουν τον χαρακτήρα τους. Τα σκηνικά και τα κοστούμια της Γεωργίας Μπούρδα, όπως και οι χαμηλοί φωτισμοί του Γιώργου Αντωνόπουλου, δημιουργούν μια κλειστοφοβική ατμόσφαιρα, ενώ ο μπεκετικός λόγος ερμηνεύεται με τρόπο έξοχο και γλαφυρό από όλους. Ο Σωτήρης Τσακομίδης, ως ο αυταρχικός, στυγνός, κυνικός, Hamm, επαιτεί την προσοχή του υπηρέτη του Clov. Και ως Clov ο Γιώργος Αντωνόπουλος, που είναι ο μόνος από τους χαρακτήρες του έργου που μπορεί να κινηθεί, επιζητά τη βουβή του παρουσία. Ως γονείς, ο Νικόλας Αλεξίου και η Ανδρομάχη Μακρίδου, επίσης γκροτέσκες φιγούρες, ερμηνεύουν τους ρόλους τους μέσα από δύο μεγάλα βαρέλια – σκουπιδοντενεκέδες ψυχών, κι όλοι μαζί, υποφέρουν, άρα ζούνε…

∞

Hamm και Clov. Κοντά στο «τέλος του παιχνιδιού», προσκολλημένοι σε έναν διαρκή βρόχο που δεν επιτρέπει ποτέ το οριστικό Τέλος. Ύπαρξη και ανυπαρξία κι ένα παιχνίδι που καταλήγει είτε σε ματ είτε σε αδιέξοδο.

Μέσα στον ωκεανό της αλληγορίας του, ο Samuel Beckett γράφει «Το τέλος του παιχνιδιού», συγκρίνοντας την τεταμένη αλληλεξάρτηση του Hamm και του Clov, με τη δική του σχέση με τη σύζυγό του, όταν και οι δύο ήθελαν να αφήσουν ο ένας τον άλλον, αλλά δίσταζαν και προτιμούσαν τη δυστυχία τους από την ελευθερία τους.

Εξάλλου η ζωή είναι παράλογη, πέρα από την ανθρώπινη ορθολογικότητα και «Τίποτα δεν είναι πιο αστείο από τη δυστυχία».

Περισσότερα εδώ.

Έλενα Χατζοπούλου, Απρίλιος 2025