Είδαμε την παράσταση ‘Σωτηρία’ στο Από Μηχανής Θέατρο
Η Σωτηρία Μπαρτζώκου λατρεύει τα ψώνια! Απολαμβάνει να κυκλοφορεί στους διαδρόμους του σούπερ μάρκετ και να διαβάζει τις ετικέτες και τις οδηγίες στα νέα προϊόντα που βρίσκει στα ράφια. Πλέον ζει στην Αθήνα και έχει ξεφύγει για τα τα καλά από το “κωλοχώρι” που γεννήθηκε, το οποίο μόνο μνήμες μιζέριας και καταπίεσης της έχει αφήσει. Είναι μια γυναίκα της πρωτεύουσας, τη δεκαετία του ’80, παντρεμένη με έναν άνδρα που έχει την άνεσή του, τον λες και νεόπλουτο, με κάποιες σκιές ως προς την προέλευση των χρημάτων, αλλά ποιος ασχολιέται με τέτοια μικροπράγματα…
Μια τέτοια μέρα, βρίσκεται ξανά στο “γλεντάκι” της, το αγαπημένο σούπερ μάρκετ της και, εκστασιασμένη, ανακαλύπτει καινούρια προιόντα και σχεδιάζει το πώς θα τα χρησιμοποιήσει και πόσο θα εντυπωσιάσει τον σύζυγό της. Χαμένη στον υπερκαταναλωτικό της μικρόκοσμο, αδιαφορεί για τις ενημερώσεις για το κλείσιμο του μαγαζιού – μήπως την ενδιαφέρει να γυρίσει σπίτι; Μόνη της θα είναι, καθώς ο άνδρας της λείπει ταξίδι στο χωριό για τα κληρονομικά. Και, κάπως έτσι, το προσωπικό την ξεχνάει και την κλειδώνει μέσα στο μαγαζί, με το πέρας του ωραρίου λειτουργίας.
Ξαφνικά, η Σωτηρία βρίσκεται αιχμάλωτη, μέσα στον αγαπημένο προορισμό της, μόνη στα σκοτάδια που τόσο πολύ φοβάται και τότε της βγαίνουν όλα εκείνα που φυλάει μέσα της. Καθισμένη στα πλακάκια, θα κάνει μια επώδυνη διαδρομή, στα χρόνια που έζησε στο χωριό, ένα καπνοχώρι στη Θεσσαλία. Άγρια χρόνια, με έναν πατέρα-τύρρανο που την έβλεπε μόνο ως μηχανή συλλογής καπνόφυλλων και της απαγόρευσε να πάει στο γυμνάσιο, με τον θάνατο του μικρού της αδερφού να παραμένει ως μια αινιγματική εικόνα στο μυαλό της, το πλημμυρισμένο χωριό από το φράγμα, που έγινε για το καλό του τόπου, και τον πρώτο της έρωτα, που αποφάσισε να μην παντρευτεί γιατί είχε καπνοχώραφα και εκεί μοιραία θα βρισκόταν το μέλλον της… Χαίρεται, όμως, με την απόφασή της να εγκατασταθεί στην πρωτεύουσα, με τους μορφωμένους συγγενείς του άνδρα της, που δείχνουν να την εκτιμάνε, μιλάει για τα μπουζούκια που την κυκλοφορεί και τις επισκέψεις στα κομμωτήρια. Κι όταν τελειώνουν όλες οι σκέψεις και προσπαθεί να βρει κάτι να πιαστεί, ένα όνειρο θα την προβληματίσει, καθώς δεν ήταν ποτέ ο τύπος της ηρωίδας και γιατί δεν είναι κοντά της η φίλη της, που ξέρει από όνειρα, να της εξηγήσει τι συμβολίζει η αποθήκη τροφίμων που ήταν κλεισμένη και τι οι Γερμανοί στρατιώτες που η ίδια κατατρόπωσε! Οταν θα βρει μια αχτίδα φωτός για να βγει, θα ενδυθεί με το κοστούμι της σούπερ καταναλώτριας και θα τραβήξει προς νέες συγκινήσεις…
Ένα κείμενο και μια παράσταση γεμάτη συμβολισμούς και σκληρές αλήθειες. Στη Σωτήρια μπορούμε να αναγνωρίσουμε μια ολόκληρη γενιά Ελλήνων, που, αγανακτισμένοι από τη ζωή στην επαρχία, είδαν την μετοίκηση στις μεγάλες πόλεις σαν μια ευκαιρία καλύτερης ζωής. Άνθρωποι με δύσκολα παιδικά χρόνια, μεγαλωμένοι από σκληρούς γονείς που αγνοούσαν την έννοια του συναισθήματος, πίστεψαν ότι η ανωνυμία των αστικών κέντρων προσέφερε πρόσφορο έδαφος για τις προσωπικές τους υπερβάσεις – επαναστάσεις και βρέθηκαν δέσμιοι ενός ατέρμονου υπερκατανωλιτισμού και ξοδέματος χρημάτος, σε καθετί που μπορούσαν να σκεφτούν και χρησιμοποιείτο ως μέσο επίδειξης ή ψυχοθεραπείας ενίοτε, με τα αποτελέσματα αυτού να επιβαρύνουν πολλές μελλοντικές γενιές (ακόμη).
Σκηνοθετικά, ο Θανάσης Δόβρης, που έχει εμπλοκή και στο κείμενο της παράστασης, επιλέγει να παρουσιάσει την ηρωίδα με ένα γλυκόπικρο χιουμοριστικό τρόπο, που από πίσω του κρύβεται όλο το υπαρξιακο δράμα μιας μεγάλης μερίδας γυναικών, στα τέλη της δεκαετίας του ’70 και τη δεκαετία του ’80. Εμπλέκει μαγικά τις μικροαστικές συμπεριφορές με επαρχιώτικες αντιλήψεις και δεισιδαιμονίες, δημιουργώντας μια περσόνα, που πολλές στιγμές μου θύμισε τη μητέρα και τις θείες μου! Με τη συνεισφορά της Αλέγιας Παπαγεωργίου στα σκηνικά, δημιουργούν έναν τόπο μαρτυρίου για την ηρωίδα, που θεωρητικά είναι προσωπική της Εδέμ, ένα κοινό μέρος συλλογικής αλλοτρίωσης. Η Μαρία Παρασύρη, ως «Σωτηρία», είναι εξαίσια! Είχαμε καιρό να δούμε μια τόσο ολοκληρωμένη ερμηνεία, μια ηρωίδα που ξεκινάει ως κωμική και σταδιακά μεταμορφώνεται σε ένα διαλυμένο πλάσμα από κάθε είδους καταπίεση, το οποίο βρίσκει “θεραπεία” στην επίφαση της καταναλωτικής ευδαιμονίας… Το δε “ρούχο” που προσομοιάζει σε παραδοσιακή φορεσιά, της τελικής σκηνής, και είναι κατασκευασμένο από όλα τα προϊόντα που αγοράζει η Σωτήρια, πιστεύω ότι είναι από τις δημιουργικές ιδέες που έχω δει ποτέ σε παράσταση!
Η παρασταση, που παίζεται στο Από Μηχανής, δικαιολόγησε αρχικά τα πολύ καλά σχόλια που είχα ακούσει, μετά την καλοκαιρινή της πρεμιέρα στο Φεστιβάλ Αθηνών, έπειτα δικαίωσε αυτούς που επέμειναν ότι έπρεπε να βρει φιλοξενία σε κάποια σκηνή τον φετινό χειμώνα και, προσωπικά, μετά τη θέασή της, κατάλαβα επιτέλους τι εννοούσαν γυναίκες του στενού περιβάλλοντός μου, όταν μιλούσαν για μια περίπου ίδια διαδρομή και έψαχναν μια ωφέλιμη διέξοδο από τα συναισθηματικά τους αδιέξοδα, που κουβαλούσαν από παιδιά και “μακιγιαρίστηκαν” προσωρινά και χρόνια μετά ξαναπαρουσιάστηκαν σαν εφιάλτες, από τους οποίους δεν μπόρεσαν να ξεφύγουν ποτέ…
Υ.Γ. Θα συμφωνήσω κι εγώ με εκείνους που έχουν πει πως κάποια γεγονότα που ακούγονται ως ειδήσεις της εποχής, στη διάρκεια της παράστασης, και θυμίζουν ιδιαιτέρως καταστάσεις του σήμερα, δεν προσέφεραν κάτι επουσιώδες στην παράσταση, τουναντίον μάλιστα αποδυνάμωσαν το κλίμα, όταν χρησιμοποιήθηκαν.
Περισσότερα εδώ.
Θοδωρής Κ., Νοέμβριος 2025
