Είδαμε την παράσταση “Άνθρωπος χωρίς όνομα” στο Θέατρο Αποθήκη
Στο φιλμ ‘Άρωμα γυναίκας’ του 1992, στον μονόλογό του, πριν το τέλος στο αμφιθέατρο, ο τυφλός συνταγματάρχης μιλάει για αυτό το χαρακτηριστικό που ξεχωρίζει τους ηγέτες από τη μάζα και δεν είναι άλλο από την ηθική συγκρότηση και την επιλογή του σωστού δρόμου, όποτε παρουσιάζονται διλήμματα. Το σωστό δεν ορίζεται πάντα αντικειμενικά, αλλά αρκετές φορές οι άνθρωποι πράττουν εκείνο που ταιριάζει ως τέτοιο και ταυτίζεται με τις αξίες τους, και οι ουδέτεροι παρατηρητές κρίνουν, αν ήταν όντως μια απόφαση, ορθή ή όχι, πάντα όμως με φίλτρο τα προσωπικά κριτήρια καθενός. Γενικότερα, στη λογοτεχνία έχουμε πολλά τέτοια παραδείγματα ανθρώπων, που έπραξαν κατά συνείδηση και οι ενέργειές τους αποτελούν αντικείμενο θαυμασμού ή συζητήσης ή και τα δύο!
Ένας ακόμη συνταγματάρχης, που λειτουργεί με τον προσωπικό κώδικα αξιών και ευγένειας, είναι “Ο Συνταγματάρχης Σαμπέρ” (του Ονoρέ Ντε Μπαλζάκ -από τους θεμελιωτές του ρεαλισμού στην παγκόσμια λογοτεχνία και πολυγραφότατος), που την ύπαρξή του αγνοούσα, μέχρι πρότινος, που παρακολουθήσαμε την παράσταση “Άνθρωπος χωρίς όνομα”. Ο εν λόγω χαρακτήρας είναι ένας στρατιωτικός που λαμβάνει μέρος στην εκστρατεία του Ναπολέοντα εναντίον της Ρωσίας. Στη μάχη του Εϊλό, χάρη στην ανδρεία και την οξυδέρκειά του, ανατρέπει την έκβαση της μάχης υπέρ των Γάλλων, όμως χάνει τη ζωή του. Γι’αυτήν την πράξη του, ανακηρύσσεται μέγας ταξιάρχης της Λεγεώνας της Τιμής και η χήρα του, Ρόουζ, λαμβάνει μια σύνταξη από τη γαλλική κυβέρνηση.
10 χρόνια αργότερα, στο γραφείο του δικηγόρου Ντερβίλ, ένας άνδρας με κουρελιασμένα ρούχα και παραμορφωμένο πρόσωπο, ζητά, από τον γραμματέα του, ένα ραντεβού για να του μιλήσει για κάτι σημαντικό. Όταν πραγματοποιείται η συνάντηση, ο άγνωστος άνδρας αποκαλύπτει στον δικηγόρο, πως είναι ο συνταγματάρχης Σαμπέρ, που κακώς θεωρείται νεκρός και ισχυρίζεται πως μπορεί να το αποδείξει. Ο Ντερβίλ, που είναι και δικηγόρος της χήρας του, της Ρόουζ, ακούγοντας την ιστορία του και βλέποντας τις αποδείξεις που του προσκομίζει, παρακινούμενος από το ισχυρό αίσθημα δικαίου που τον χαρακτηρίζει, επιλέγει να τον βοηθήσει να κερδίσει ξανά το ‘όνομά’ του και την περιουσία του, όχι όμως τη σύζυγό του, που έχει δημιουργήσει μια νέα οικογένεια.
Η Ρόουζ, στο άκουσμα της είδησης ότι ο πρώην σύζυγος δεν πέθανε ποτέ, απολύει από δικηγόρο της τον Ντερβίλ και, εμφανώς ταραγμένη, αρνείται να συζητήσει το ενδεχόμενο όλο αυτό να είναι αλήθεια. Όταν, όμως, ο δαιμόνιος δικηγόρος τής προσκομίζει στοιχεία και της εκθέτει όσα κινδυνεύει να χάσει, αν δεν δεχτεί έναν συμβιβασμό με τον Σαμπέρ, τότε αλλάζει συμπεριφορά και αποδέχεται να γίνει μια τέτοια προσπάθεια. Όμως, οι αληθινές προθέσεις δεν είναι να συμβιβαστεί, αλλά να αποδείξει την υποτιθέμενη απάτη του “τάχα μου” νεκραναστημένου πρώην συζύγου της. Η συνάντηση των δύο τους, στο γραφείο του Ντερβίλ, δεν θα εξελιχθεί όπως περιμένει, καθώς, στην απόπειρά της να καταδείξει ως ψεύτη τον παραμορφωμένο άνδρα που ισχυρίζεται πως είναι ο Σαμπέρ, ακούγονται από το στόμα του μυστικά από το παρελθόν της, που μόνο ο ίδιος γνώριζε και, αν μαθευτούν, θα της διαλύσουν τη ζωή που έχει φτιάξει.
Ο Σαμπέρ αντιλαμβάνεται με τη συζήτησή τους όλη την αλήθεια που δεν έβλεπε, όσο ήταν “ζωντανός”, και ταυτόχρονα, γνωρίζοντας πως δεν έχει τη δυνατότητα να υποστηρίξει οικονομικά μια τυχόν δικαστική περιπέτεια που μπορεί να τον εμπλέξει ο νέος σύζυγος της Ρόουζ, η οποία θα του προσφέρει μια ηθική, και όχι μόνο, δικαίωση, αλλά θα διαλύσει ολοκληρωτικά εκείνη και αυτόν θα τον αποκαθηλώσει από τη φήμη του και θα τον κάνει ένα θλιβερό απομεινάρι μιας εποχής που όλοι θέλουν να ξεχάσουν (ο Ναπολέοντας, έχοντας χάσει τον Πόλεμο του Ζ΄ Συνασπισμού, έχει εξοριστεί στην Αγία Ελένη και η Γαλλία έχει υπογράψει μια ταπεινωτική συνθηκολόγηση, που επανέφερε ως βασιλιά τον Λουδοβίκο τον 18ο), παίρνει την απόφαση να ζήσει ως ένας άνθρωπος χωρίς όνομα και να μη διαταράξει την ευτυχία της γυναίκας που κάποτε αγάπησε αληθινά…
Η Κωνσταντίνα Νικολαΐδη διασκευάζει τη νουβέλα του Μπαλζάκ, σε ένα θεατρικό κείμενο, κρατώντας το βασικό ερώτημα “αξίζει να ζει κάποιος μια ζωή χωρίς ηθική;” και παραδίδει στον θεατή μια παράσταση με ωραίο ρυθμό, ευχάριστη, με ατμόσφαιρα εποχής (ατού τα καλαίσθητα κοστούμια της Μαντούς Ψυχουντάκη), που ταυτόχρονα συνομιλεί με το σήμερα, και πολύ καλές ερμηνείες. Η έμπνευσή της να μοιράσει σε τρεις διαφορετικούς τόπους τη σκηνή, βοηθάει στην αίσθηση της διαφορετικής αφετηρίας των ηρώων, αλλά και της μετακίνησής τους στη ροή της ιστορίας, με τη συνδρομή της Μαρίας Φιλίππου, που επιμελήθηκε τη σκηνογραφία. Οι φωτισμοί του Αργύρη Θέου και η κίνηση της Χριστίνας Φωτεινάκη, έχουν μεγάλο μερίδιο στην επιτυχία του εγχειρήματος, όμως δικαιωματικά το μεγαλύτερο το καρπώνονται οι ερμηνευτές, με προεξέχοντα τον Θανάση Κουρλαμπά, ο οποίος είναι απλά συγκλονιστικός ως Σαμπέρ, ενσαρκώνοντας και μεταδίδοντας με δυναμική και ευαισθησία, ταυτόχρονα, όλα τα μηνύματα του έργου.
Ο Τάσος Τυρογαλάς, στον ρόλο του γραμματέα, δίνει έναν εύθυμο χαρακτήρα, αντίστοιχο της ελαφρότητας που “καταγγέλλει” ο συγγραφέας ότι διακατείχε τη γαλλική κοινωνία της εποχής, και δένει υπέροχα με τον Ντερβίλ-Ορέστη Τρίκα, χαρίζοντας αυθεντικές στιγμές ευθυμίας στο κοινό με τους διαλόγους τους. Ο Ορέστης Τρίκας, πλην των δικηγορικών καθηκόντων, αριστεύει και ως αφηγητής και στη διάδρασή του με το κοινό, ως συνδετικός κρίκος του τότε με το τώρα. Η Έρρικα Μπίγιου αποδίδει πειστικά τον χαρακτήρα της ηρωίδας της, που κρύβει πολλά μυστικά κάτω από τον μανδύα μιας κυρίας του “καλού κόσμου”, που δεν έχει καμία αναστολή προκειμένου να διατηρήσει τα κεκτημένα της.
Στην παράσταση «Άνθρωπος χωρίς Όνομα» γίναμε κοινωνοί της αστειότητας και του δράματος που μπορούν να συνυπάρξουν σε μια κατάσταση. Από τη μία η κοινωνία, που παριστάνει πως όλα πάνε καλά και η ζωή συνεχίζεται απροβλημάτιστα, με προφανή γελοίο τρόπο, ενώ υπάρχουν ανοιχτές πληγές από τον πόλεμο και τη βαριά ήττα, και από την άλλη το δράμα ενός ήρωα ενός πολέμου, που κανείς δεν θέλει να θυμάται, που επιστρέφει από τον τάφο και θέλει να αποδείξει την ταυτότητά του, αγνοώντας την πραγματικότητα που είναι εχθρική και αδυσώπητη. Η γυναίκα που ερωτεύτηκε και ζει πλουσιοπάροχα, χάρη στη σύνταξή του, έχει παντρευτεί ξανά και θα κάνει τα πάντα για να μη χάσει τη βολή της! Η δικαιοσύνη δεν υποστηρίζει τον παθόντα, αλλά τον οικονομικά ισχυρό και ο ενάρετος ήρωας αντιλαμβάνεται ότι βρίσκεται σε έναν κόσμο που η ατιμία, το ψέμα και η αδικία, επιβραβεύονται…
Σίγουρα πρόκειται για μια από τις καλύτερες φετινές παραστάσεις – μέσα στις 5 καλύτερες που παρακολουθήσαμε φέτος – και μακάρι να επαναληφθεί και του χρόνου για να τη δουν ακόμα περισσότεροι!
Υ.Γ. Αν όλα αυτά που πραγματεύεται το έργο, κάτι σας θυμίζουν, ίσως είναι κάτι που παρακολουθήσατε πρόσφατα ή παρακολουθείτε καθημερινά…
Περισσότερα εδώ.
Θοδωρής Κ., Μάρτιος 2025
