“Το Ματαρόα ταξιδεύει ακόμα” έκθεση Νέλλης Ανδρικοπούλου στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών
Την Πέμπτη 9 Οκτωβρίου του 2014 στις 7.30 μ.μ. εγκαινιάζεται η έκθεση ζωγραφικής «Το Ματαρόα ταξιδεύει ακόμα» της Νέλλης Ανδρικοπούλου
Στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών εγκαινιάζεται η έκθεση ζωγραφικής με τίτλο ««Το Ματαρόα ταξιδεύει ακόμα» της Νέλλης Ανδρικοπούλου. Αν η μια καθοριστική στιγμή στη ζωή της Ανδρικοπούλου ήταν το ταξίδι της με το Ματαρόα, αναμφίβολα η επόμενη αφορούσε στην ενταξή της στην πρωτοποριακή καλλιτεχνική ομάδα “Αρμός” το 1949. Συγκεκριμένα στην έκθεση θα παρουσιασθούν μια σειρά έργων, απο διάφορες περιόδους της εικαστικής της πορείας, στα οποία καταδυκνείεται το δημιουργικό απόσταγμα μιας πολυτάραχης και περιπετειώδους ζωής, το οποίο εκφράζει συναισθήματα και εμπειρίες οι οποίες ούτε με λόγια θα μπορούσαν να μεταφερθούν τόσο έντονα.
Η Ανδρικοπούλου ανήκει στη γενιά εκείνη των νέων που απέδρασαν απο μια τσακισμένη μεταπολεμική Ελλάδα για την Ευρώπη που στα μάτια τους, αντιπροσώπευε την ελευθερία, το δρόμο για επαφή με τη σύγχρονη ευρωπαϊκή τέχνη. Στα έργα της διακρίνονται επιρροές απο
τον Matisse και τον Picasso απο τους οποίους εμπνεύστηκε κατά τη διάρκεια τηνς διαμονής της στο Παρίσι (1945-1947) αλλά και απο τον πρώτο της σύζυγο τον Νίκο Εγγονόπουλο. Η συμμετοχή της Ανδρικοπούλου στον Αρμό και κατόπιν η σχέση της με τον Εγγονόπουλο καταδεικνύουν ακριβώς αυτήν την πρωτοποριακή της έκφραση και τη δυνατότητά της να βλέπει με ευρωπαϊκό “παρισινό” βλέμμα την ελληνική τέχνη.
Στα έργα της διακρίνεται η απλότητα, ο διαρκής πειραματισμός με την παραμόρφωση και το χρώμα όπως και μια λεπτή δόση χιούμορ, στοιχεία τα οποία προσδίδουν το απαραίτητο γόητρο καθώς ελκύουν και καλούν τον θεατή προς ερμηνεία και παρατήρηση.
Η ζωγραφική της Νέλλης Ανδρικοπούλου δεν είναι καινούργια δεν είναι πρόσφατη. Είναι ο κόπος των χρόνων διυλισμένος μέσα απο τη σοφία της υπομονής, δημιουργία που καρτερικά περίμενε τη στιγμή που θα έβγαινε στο φως. Ωστόσο, παρέμενε πάντοτε επίκαιρη, διαχρονική, σαν ένα ποίημα που διαβάζουμε ξανά και ξανά, σα να μας στρέφει πίσω στη νεότητά μας.
Η έκθεση συνοδεύεται από το κείμενο του ιστορικού τέχνης Σπύρου Μοσχονά.
Διάρκεια έκθεσης: από 9 Οκτωβρίου έως 1 Νοεμβρίου 2014
Γλύκωνος 4, 106 75 Αθήνα
Τηλ.: 210 72 13 938 – Fax: 210 72 58 216
www.athensartgallery.gr – info@athensartgallery.gr
Η Νέλλη Ανδρικοπούλου γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1921. Το 1936 η οικογένεια μετακόμισε στην Αθήνα, όπου η Ανδρικοπούλου ολοκλήρωσε τις σπουδές της, στο Αρσάκειο Ψυχικού. Κάμπτοντας τις οικογενειακές αντιστάσεις, το 1939 γράφτηκε στο προκαταρτικό τμήμα της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών, και διδάχτηκε σχέδιο κοντά στον Δημήτριο Μπισκίνη, ενώ για λίγο βρέθηκε ως ακροάτρια στο εργαστήριο του Κωνσταντίνου Παρθένη.
Με τον Πόλεμο, η Σχολή έκλεισε, όμως όταν ξανάνοιξε, στα 1943, η Ανδρικοπούλου μεταπήδησε στο εργαστήριο του Τόμπρου, έχοντας αποφασίσει να ασχοληθεί με τη γλυπτική.Τρία χρόνια αργότερα, στο Παρίσι, θα συνεχίσει τις σπουδές της στη γλυπτική με τη Margareta Cosăceanu-Lavrillier, μαθήτρια του Bourdelle, και τον Ossip Zadkine, ο οποίος δίδασκε σχέδιο στην ελεύθερη ακαδημία της Grande Chaumière, δουλεύοντας παράλληλα μαζί με τον Κουλεντιανό, σε ένα ατελιέ της Πανεπιστημιούπολης (Cité Universitaire). Οικογενειακοί λόγοι θα την αναγκάσουν να επιστρέψει οριστικά στην Αθήνα, το 1947, και να εγκαταλείψει τη γλυπτική. Πίσω στην Ελλάδα, η Aνδρικοπούλου θα ξανασυνδεθεί με τη φίλη της από τα σπουδαστικά χρόνια, τη γλύπτρια Ναταλία Μελά και θα αποτελέσει ένα από τα νεότερα μέλη της καλλιτεχνικής συντροφιάς που μαζευόταν στο ατελιέ της Μελά, στην οδό Μουρούζη 5, αλλά και της πρωτοποριακής καλλιτεχνικής ομάδας «Αρμός». Στην πρώτη έκθεση του «Αρμού» στο Ζάππειο τον Δεκέμβριο του 1949, η Ανδρικοπούλου εξέθεσε δεκαέξι έργα – σχέδια, τέμπερες και ελαιογραφίες. Τον Μάιο του 1950, η έκθεση μεταφέρθηκε στη Θεσσαλονίκη, όπου παρουσιάστηκαν πέντε συνθέσεις της. Τον Μάρτιο του 1950 η Ανδρικοπούλου παντρεύτηκε τον ζωγράφο και ποιητή Νίκο Εγγονόπουλο, ξεκινώντας μαζί του έναν έντονο μα σύντομο κοινό βίο, που θα επιδρούσε καταλυτικά τόσο στην τέχνη της, όσο και στη ζωής της. Διότι μετά το δύσκολο διαζύγιο που ακολούθησε, το 1954, εγκατέλειψε τη ζωγραφική, για να στραφεί προς το επάγγελμα του ξεναγού, συνδέοντας το όνομά της με την τουριστική έκρηξη της δεκαετίας του ’60, διευθύνοντας μάλιστα, για μια πενταετία, το υπερθέαμα Ήχος και Φως στο βράχο της Ακρόπολης. Στις επόμενες δεκαετίες, η Ανδρικοπούλου ασχολήθηκε περισσότερο με τη λογοτεχνία, δημοσιεύοντας άρθρα και μεταφράσεις σε περιοδικά, εκδίδοντας μία ποιητική συλλογή (Νοοπαίγνια, Άγρα 2005) και δύο βιβλία: Επί τα ίχνη του Εγγονόπουλου (Ποταμός, 2003), Το ταξίδι του Ματαρόα (Εστία, 2007).
Τον Μάρτιο του 2014, το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης τίμησε την Ανδρικοπούλου με αναδρομική έκθεση, αποκαλύπτοντας το έως τότε άγνωστο στο ευρύ κοινό ζωγραφικό της έργο.
Το Ματαρόα ταξιδεύει ακόμα
Είναι σαν κάτι να μου χρώσταγε η ζωή
και βιάζεται να μου το δώσει
όσο την παίρνει ο χρόνος.
Νέλλη Ανδρικοπούλου, «Προσπερνώντας»
Πόσο μας καθορίζει μια επιλογή, μια πράξη της νιότης μας; Πόσο η ζωή μας, σε μια στιγμή, αλλάζει για πάντα; Για τη Νέλλη Ανδρικοπούλου και μια σειρά ακόμη νέων, του Μέμου Μακρή, του Κώστα Κουλεντιανού, του Κορνήλιου Καστοριάδη, της Ελένης Σταθοπούλου, του Κώστα Αξελού και άλλων πολλών ακόμη, καλλιτεχνών και επιστημόνων που κατόρθωσαν να βγουν από την περίοδο της Κατοχής ονειρευόμενοι ένα καλύτερο αύριο, η στιγμή αυτή ήταν η 21η Δεκεμβρίου του 1945, που το λίμπερτυ Ματαρόα ξεκίνησε από τον Πειραιά για τον Τάραντα. Το πλοίο μετέφερε τους δεκάδες Έλληνες –υποτρόφους του Γαλλικού Ινστιτούτου αλλά και απλούς σπουδαστές– στην Ιταλία, προκειμένου από εκεί να συνεχίσουν το ταξίδι τους στο μυθικό Παρίσι, αλλάζοντας για πάντα τις ζωές τους.
Αν η μια καθοριστική στιγμή στη ζωή της Ανδρικοπούλου ήταν το ταξίδι της με το Ματαρόα, αναμφίβολα, η επόμενη αφορούσε στην ένταξή της στην καλλιτεχνική ομάδα «Αρμός», το 1949, όπου και γνώρισε τον μετέπειτα σύζυγό της, Νίκο Εγγονόπουλο. Ο σύντομος και καταστρεπτικός για εκείνην, γάμος τους έσπρωξε την Ανδρικοπούλου μακριά από την τέχνη, καθώς αναγκάστηκε να στραφεί για βιοποριστικούς λόγους στο επάγγελμα της ξεναγού. Στα χρόνια που ακολούθησαν, η ζωγραφική εξελίχθηκε σε δευτερεύουσα πράξη, που ασκούνταν παράλληλα με την έτερη αγάπη της, τη λογοτεχνία.
Μολονότι η Νέλλη Ανδρικοπούλου σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί «επαγγελματία» ζωγράφο που λάμβανε συστηματικά μέρος σε εκθέσεις, που πουλούσε έργα της, που ζούσε από την καλλιτεχνική της εργασία, η ζωγραφική της δεν είναι άγνωστη. Και δεν είναι ούτε αμελητέα ούτε άνευ σημασίας. Η Ανδρικοπούλου ανήκει στη γενιά εκείνη των νέων που απέδρασαν από μια τσακισμένη, μεταπολεμική Ελλάδα για την Ευρώπη που στα μάτια τους αντιπροσώπευε την ελευθερία, το δρόμο για επαφή με τη σύγχρονη ευρωπαϊκή τέχνη. Όπως αρκετοί ακόμη, νέοι τότε καλλιτέχνες (Σταθοπούλου, Κουλεντιανός, Μακρής, Ανδρέου) η Ανδρικοπούλου αφομοίωσε τα διδάγματα του Matisse, και λιγότερο του Picasso και επέστρεψε στην Αθήνα έχοντας στις –πνευματικές– αποσκευές της το νέο, κρατώντας το νήμα εκείνο που με τον Πόλεμο είχε κοπεί και με τα χρόνια θα συνέδεε ξανά την ελληνική με την ευρωπαϊκή τέχνη. Η συμμετοχή της Ανδρικοπούλου στον «Αρμό», και κατόπιν η σχέση της με τον Εγγονόπουλο, καταδεικνύουν ακριβώς αυτό, την πρωτοποριακή της έκφραση και τη δυνατότητά της να βλέπει με ευρωπαϊκό, «παρισινό» καλύτερα, βλέμμα την ελληνική τέχνη, γράφοντας, με αφορμή την έκθεση του «Αρμού» το 1949, πως «Ο Εγγονόπουλος είναι le roi de l’exposition. Le seul créateur de grand style».
Η καλλιτεχνική δημιουργία της Ανδρικοπούλου αποτελείται κατά κύριο λόγο από σχέδια, από έργα σε χαρτί και από λιγοστές ελαιογραφίες. Τα έργα της νιότης της, από το Παρίσι και από το ατελιέ της Μελά, στην πλειοψηφία τους γυμνά ή πορτρέτα (1946-1950), συγκροτούν τη μεγαλύτερη, ίσως, ομάδα στο σύνολο της παραγωγής της και με την καθαρή τους γραμμή, το σκληρό μα ρυθμικό περίγραμμα και αυτή την αδιόρατα χιουμοριστική και ψυχογραφική τους διάθεση, αποκαλύπτουν τη γλύπτρια που, μέσω του σχεδίου, μετεξελίχθηκε σε ζωγράφο. Στα αμέσως επόμενα χρόνια (1950-1955) η επίδραση του Εγγονόπουλου έπεσε πάνω της σα βαριά σκιά, όμως αυτή η επιβολή της δίδαξε το χρώμα, την αυστηρότητα της βυζαντινής τέχνης, τη λάμψη της αυγοτέμπερας, τη σοφία της λεπτής, σκληρής πινελιάς. Στις δεκαετίες του ’60, του ’70, η Ανδρικοπούλου δοκιμάζει τις δυνάμεις της σε μια νέα θεματική, το ελληνικό τοπίο που γνωρίζει μέσα από την εργασία της ως ξεναγός. Τελευταία φάση της ιδιότυπης εξέλιξής της αποτελούν τα χρόνια του ’80, οπότε τα έργα της κατακτούν μια ωριμότητα εντυπωσιακή, που γόνιμα μπολιάζει τις αντιθετικές δυνάμεις που μάχονταν εντός της: την ελευθερία του μοντερνισμού και τη διδαχή του Εγγονόπουλου.
Η ζωγραφική της Νέλλης Ανδρικοπούλου δεν είναι καινούργια, δεν είναι πρόσφατη.Είναι το απόσταγμα μιας ζωής, ο κόπος των χρόνων διυλισμένος μέσα από τη σοφία της υπομονής, δημιουργία που καρτερικά περίμενε τη στιγμή που θα έβγαινε στο φως. Ωστόσο παρέμενε πάντοτε επίκαιρη, διαχρονική, σαν ένα ποίημα που διαβάζουμε ξανά και ξανά, σα να μας στρέφει πίσω στη νεότητά μας. Και τη Νέλλη Ανδρικοπούλου για αυτή της τη νεότητα, αυτή τη δροσιά που επιμελώς κρύβει μέσα στα έργα της, στην καθαρή γραμμή και στο λαμπερό της χρώμα, την ευγνωμονούμε.
Σπύρος Μοσχονάς
Ιστορικός της Τέχνης
